Srednja klasa i njena svest

Jaka levica i dosledno sprovođena leva politika gotovo po pravilu za posledicu imaju veću srednju klasu. Srednja klasa je mnogo šira u svakom egalitarnom društvu – ovo je posledica niskog socijalnog raslojavanja.

Kako bilo, za levicu je veoma važno da se vrednosno prilagođava nižim društvenim slojevima, a ne srednjoj klasi i njenoj svesti. Svest srednje klase – iako se ona često predstavlja kao progresivna – po pravilu je malograđanska što takav sloj vodi ka razvijanju manje ili više prikriveno antilevičarskih stavova.

Takva svest, u marksističkom vokabularu, često se naziva „sitnoburžoaskom“. Ovaj termin može se odnositi na članove srednjeg sloja društva koji nisu aktivni kapitalisti, ali uživaju u udobnom životnom standardu.

Iako se politički razlikuju, socijalne grupe koje čine srednji stalež ujedinjuje specifična klasna svest. Ideološku orijentaciju srednje klase odlikuju, pre svega, prezir prema nižim i siromašnim slojevima – kao i zavist prema bogatima. Takođe, desno i levo opredeljeni pripadnici srednjeg stratuma dele zajedničke afinitete i mnoge društvene stavove. Većina ovih ljudi sebe vidi kao čuvare ispravnog sistema vrednosti i visoke kulture.

Primer su opšta mesta današnjeg javnog govora u kojem se turbo-folk, rijaliti programi ili omladinska kultura siromašnih – označavaju kao izvor svih zala u društvu i krivac za „moralni pad“ tog društva. Prezir prema siromašnima vidi se i u sve učestalijim pozivima za zabranu navijačkih grupa, apelima za više represije nad mladima u siromašnim četvrtima te krivljenju siromašnih za nacionalizam i nasilje.

Suprotstavljanje sitnoburžoaskoj svesti ističe se kao važan cilj i na radikalnoj i na umerenijoj levici. Simpatizeri levog političkog spektra, posebno oni sa manje ideološkog obrazovanja, povremeno podležu „sitnoburžoaskim“ zabludama, kao što su prenaglašen moralizam, negativan odnos prema siromašnima i osuđivanje njihove kulture, uz istovremenu zastupljenost ljudskopravaške retorike.

Srednja klasa u političkoj borbi

Možda srednji slojevi čine veoma vidljiv i politički aktivan deo društva, ali oni teško mogu predstavljati ciljnu grupu za levicu. Srednji sloj uživa poprilično komfornu poziciju u svakom društvu – njemu radikalna promena nije u interesu. Kada izražava političko nepristajanje i bunt uglavnom se radi o osećanju sujete da gubi raniji socijalni status.

Autentična levica može se izgraditi samo kroz organizacije koje će za pristalice imati deprivilegovane slojeve društva, iako oni trenutno mogu glasati za konzervativne partije i nisu skloni podržavanju levice. Takav poduhvat nije moguć bez odstupanja od retorike, stavova i vrednosnog sistema koji izražava prezir prema siromašnima i krivi ih za postojeće društvene probleme. Potrebno je izgraditi novi pristup koji ceni i osnažuje pre svega najniže slojeve društva i njihove potrebe, a ne privilegovane i bogate.